Jan Bolesław Gardziel (1891-1942)

                Urodził się 22 stycznia 1891 r. w Sokołowie Małopolskim, w rodzinie Karola - kierownika szkoły powszechnej i Malwiny z Wdówków. Tam też ukończył szkołę powszechną. Następnie podjął naukę w Gimnazjum Klasycznym w Rzeszowie, które ukończył egzaminem dojrzałości w 1910 r. W czasie nauki związał się z ruchem niepodległościowym orientacji dwuzaborowej. Był członkiem „Strzelca”, zakładał jego drużyny we wsiach podrzeszowskich. W latach 1910-1914 studiował literaturę klasyczną na Wydziale Filozoficznym UJ. Po ukończeniu studiów szukał pracy w szkołach średnich na terenie Galicji. Od 1 września 1915 r. rozpoczął pracę nauczyciela w Miejskim Gimnazjum Realnym w Leżajsku, gdzie pracował do końca roku szkolnego 1917/18, nauczając języków łacińskiego i greckiego. W 1914 r. zaciągnął się do I Brygady Józefa Piłsudskiego, ale został zdemobilizowany ze względu na stan zdrowia i odesłany do pracy w szkole. W sierpniu 1918 r. został przeniesiony do pracy w Powiatowym Gimnazjum im. Jana Goetza w Brzesku, gdzie pracował do wybuchu II wojny światowej.

                W 1924 r. uzyskał dyplom kwalifikacyjny na nauczyciela szkół średnich w zakresie nauczania j. łacińskiego i geografii. W szkole uczył etatowo j. łacińskiego i śpiewu, a często w razie konieczności języków: greckiego, polskiego oraz historii i geografii. W 1925 r. uzyskał dodatkowe kwalifikacje do prowadzenia zajęć ze śpiewu i chóru szkolnego. W latach 1927-1938 nieprzerwanie prowadził chór szkolny oraz orkiestry: smyczkową i symfoniczną, a także współpracował z teatrem szkolnym. Oprócz działalności na terenie gimnazjum, w latach 1925-1927 był również kierownikiem Prywatnego Seminarium Żeńskiego w Brzesku. Za długoletnią pracę w oświacie i w uznaniu zasług Kuratorium Okręgu Szkolnego Krakowskiego odznaczyło go w 1936 r. brązowym medalem.

                Przybywając do Brzeska w 1918 r. tj. roku odzyskania niepodległości, natychmiast włączył się w nurt życia politycznego. W październiku 1918 r. współorganizował tzw. Komitet Obywatelski, który przejmował instytucje z rąk Austriaków, organizował administrację. Wspólnie z młodzieżą brzeskiego gimnazjum likwidował emblematy władzy austriackiej. W listopadzie 1918 r. wspólnie z nauczycielami gimnazjum: Franciszkiem Kulisiewiczem, Czesławem Nowickim, Józefem Kijakiem zorganizowali w Brzesku Związek Zawodowy Nauczycieli Szkół Średnich. Z ich inicjatywy 18 listopada 1918 r. nauczycielstwo powiatu brzeskiego złożyło przysięgę na wierność rządowi „Wolnej Niepodległej Polski”. J. Gardziel udzielał się ponadto w pracy kulturalno-oświatowej poza szkołą - był członkiem Towarzystwa Szkoły Ludowej, Związku Strzeleckiego, Komitetu Rodzicielskiego oraz założycielem i dyrygentem amatorskiego chóru męskiego, który cieszył się dużą popularnością i przyczynił się do ożywienia życia kulturalnego miasta.

                Był wielkim miłośnikiem i działaczem kultury muzycznej. Prowadzone przez niego chór i orkiestry, a także teatr gimnazjalny znane były w powiecie brzeskim i woj. krakowskim. Chór i orkiestra brały udział oraz uświetniały prawie wszystkie uroczystości i akademie z okazji rocznic państwowych i innych, obchodzonych w Brzesku. Prócz tego chór gimnazjalny śpiewał w każdą niedzielę w kościele na szkolnej mszy. Teatr gimnazjalny, który prowadził wraz z Ignacym Patolskim wystawiał m.in. „Balladynę” - J. Słowackiego, „Wesele” - S. Wyspiańskiego, „Zaczarowane koło” - L. Rydla, a w czasie Świąt Bożego Narodzenia „Jasełka”.

                Z nastaniem okupacji, podjął pracę w Spółdzielni Rolniczo-Handlowej „Miarka”. Ponadto włączył się w organizację ruchu oporu na terenie miasta i powiatu (Tajna Organizacja Nauczycielska). Współorganizował pierwsze komplety tajnego nauczania oraz nadal prowadził amatorski chór męski. W dniu 12 maja 1941 r. został aresztowany przez okupanta niemieckiego pod zarzutem „działalności na szkodę Rzeszy” i przewieziony do więzienia w Tarnowie, gdzie przebywał do 15 grudnia 1941 r., skąd został wywieziony do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu. Wycieńczony bardzo trudnymi warunkami obozowymi zmarł 20 marca 1942 r. Według zeznań świadków powodem śmierci była gangrena zranionej nogi.

                W pamięci wychowanków i współpracowników pozostał jako człowiek niezwykle pracowity, skromny, szlachetny, dobry Polak i patriota, jak również kochający młodzież, przez którą był poważany i szanowany.

<powrót>