Dr Franciszek Mleczko (1905-1990)

Dr Franciszek Mleczko, pisarz, pedagog, działacz społeczny i ludowy, animator kultury, urodził się 30 kwietnia 1905 r. w Łysej Górze, w rodzinie chłopskiej.

Po ukończeniu 4-klasowej szkoły ludowej w rodzinnej miejscowości, kształcił się od r. 1918 w Prywatnym Gimnazjum Jana Goetza w Brzesku, a od r. 1921 w Państwowym II Gimnazjum im. hetmana Jana Tarnowskiego w Tarnowie, które ukończył egzaminem maturalnym w 1926 r. Następnie podjął studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim, pracując równocześnie jako instruktor Małopolskiego Związku Młodzieży przy Małopolskim Towarzystwie Rolniczym. Na uniwersytecie był uczniem takich sław jak profesorowie: Kazimierz Nitsch, Jan Rozwadowski, Ignacy Chrzanowski. Podczas studiów działał w Polskiej Akademickiej Młodzieży Ludowej, pisząc równocześnie do jej organu „Młoda Myśl Ludowa”. Ponadto w latach 1929/30 był redaktorem miesięcznika „Znicz”.

Pierwsze kroki w pracy nauczycielskiej stawiał Mleczko w Państwowym II Gimnazjum w Tarnowie, w którym przed czterema laty uzyskał świadectwo dojrzałości. W szkole tej uczył języków: polskiego, niemieckiego, łacińskiego i greckiego oraz historii i nauki o Polsce. W r. szkolnym 1931/32 F. Mleczko nie został zaangażowany do pracy w Tarnowie. Znalazł jednak pracę jako nauczyciel j. polskiego w Polskim Prywatnym Gimnazjum w Borszczowie, leżącym w Widłach Dniestru i Zbrucza, gdzie uczył w latach 1931-34. Po odpowiednim kursie w Warszawie, uzyskawszy etat nauczycielski w 1934 r. w Państwowym Gimnazjum w Dubnie, został urlopowany przez Kuratorium w Równem i skierowany do pełnienia obowiązków instruktora oświaty pozaszkolnej w Inspektoracie Szkolnym w Krzemieńcu. Za namową Jędrzeja Cierniaka, przeniósł się w 1937 r. do Krakowa, gdzie pracował w tamtejszym Inspektoracie Szkolnym Miejskim, a równocześnie przygotowywał dysertację doktorską, „Orzeszkowa i Tołstoj jako krytycy i filozofowie kultury”, którą obronił na UJ w 1938 r. W lipcu tego roku zamieszkał z rodziną w Międzylesiu i równocześnie podjął pracę w Instytucie Oświaty Dorosłych w Warszawie, w charakterze referenta samokształcenia. W marcu i kwietniu 1939 r. odbył podróż do Szwecji, aby zapoznać się z systemem oświaty pozaszkolnej, szczególnie zaś z tamtejszymi formami organizacji samokształcenia wśród dorosłych. We wrześniu miał ponadto wyjechać do Anglii, lecz wybuch wojny zniweczył te plany. Wrzesień 1939 r. spędził w oblężonej Warszawie. Po kapitulacji stolicy wraz z rodziną powrócił do rodzinnej miejscowości, gdzie pod ps. „Ruta” zajął się organizacją tajnego nauczania. W 1941 r. został przewodniczącym Powiatowej Komisji Oświaty i Kultury. Po wyzwoleniu Brzeska był współorganizatorem gimnazjum i liceum, a także szkolnego internatu oraz nauczycielem j. polskiego w tejże szkole. W listopadzie 1945 r. F. Mleczko objął funkcję naczelnika Wydziału Wychowania w Departamencie Szkolnictwa Ogólnokształcącego, a następnie naczelnika Wydziału Uniwersytetów Ludowych przy Ministerstwie Oświaty w Warszawie. Po opuszczeniu stolicy i przeniesieniu się do Łysej Góry zorganizował tam w 1947 r. Spółdzielnię Przemysłu Ludowego i Artystycznego „Kamionka” oraz Szkołę Rzemiosł Artystycznych, w której uczył j. polskiego od 1947 r., a następnie był jej dyrektorem w latach 1956-1977.

Ważne miejsce w życiu F. Mleczki zajmowała działalność literacka, którą rozpoczął już podczas studiów. Publikował m.in. w takich czasopismach jak „Młoda Myśl Ludowa’, „Znicz”, „Ilustrowany Kurier Codzienny”, „Młoda Polska”, „Piast”, „Wici”, „Wieści”, „Tygodnik Kulturalny”, „Zielony Sztandar”. Ponadto opublikował książki: „Wieś rodzinna wzywa” (1963), „Rozeznania wiejskie” (1974) i „Sektor R jak rodzina” (1980), a także wstęp i objaśnienia do „Maratonu” K. Ujejskiego i „Sielanek” Sz. Szymonowica.

Za działalność pedagogiczną i społeczną uhonorowany został odznakami Zasłużony Nauczyciel i Zasłużony Działacz Ruchu Spółdzielczego, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski oraz wieloma innymi odznaczeniami państwowymi.

Dr Franciszek Mleczko zmarł 5 kwietnia 1990 w Brzesku, a pochowany został na cmentarzu w Łysej Górze.

<powrót>